Pojęcie „psychoterapia” wywodzi się z dwóch greckich określeń: psyche (dusza) i therapein (leczyć).
Popularnie, potocznie rozumiana jest jako rodzaj rozmowy przeprowadzanej przez życzliwie ustosunkowaną osobę, jako dawanie rad, wspieranie, pocieszanie, uspokajanie, podtrzymywanie na duchu tego, kto nie potrafi uporać się ze swoimi kłopotami, po to, by złagodzić jego trudności.
W szerokim sensie psychoterapia skupia w sobie najogólniejsze pytania dotyczące natury ludzkiej, zdrowia i choroby człowieka oraz koncentruje się na cierpiącej, poszukującej pomocy jednostce (Rosińska, Olender-Dmowska, 1997).
W węższym znaczeniu psychoterapia oznacza specjalistyczną metodę leczenia, która polega na intencjonalnym stosowaniu oddziaływań psychologicznych (por. Aleksandrowicz i in., 1976).
Termin „psychoterapia” jest neutralny w stosunku do teorii leżącej u jej podstaw – różne szkoły psychoterapii proponują różne formy terapii (Arthur Reber, 2000).
Psychoterapia może stać się ważnym doświadczeniem zarówno w życiu dorosłych jak i dzieci oraz młodzieży.
Spektrum zaburzeń psychicznych jest tak szerokie – jak złożone jest życie. Terapia lęków, natręctw, depresji należy do praktyki psychoterapeutycznej na równi z leczeniem zaburzeń psychosomatycznych (zaburzenia odżywiania, bóle, dolegliwości żołądkowe, bóle pleców, problemy z sercem i wiele innych).
Przedmiotem leczenia psychoterapeutycznego mogą być również zaburzenia w relacjach międzyludzkich (spory, złośliwości, rozbite relacje małżeńskie itp.) oraz zachwiane poczucie własnej wartości, poczucie pustki i bezsensu, problemy z zachowaniem i przeżywaniem, kłopoty w pracy czy życiu seksualnym.
Według badań Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co czwarty pacjent zgłaszający się do lekarza ogólnego cierpi na problem natury psychicznej wymagający psychoterapii. Fachowa terapia psychologiczna zwiększa szansę na wyzdrowienie.
Każde zaburzenie psychiczne jest niepowtarzalne jednak w uzyskaniu wstępnej orientacji pomocne są naukowo opracowane modele zaburzeń, które opisują ogólne cechy typowych dolegliwości.
Psychoterapia osiąga swój cel, jeżeli potrafi pomóc człowiekowi lepiej zrozumieć swoją teraźniejszość, przeszłość i przyszłość oraz kierować własnym życiem w sposób zdrowszy, bardziej świadomy i odpowiedzialny.
Psychoterapeuta pomaga swojemu pacjentowi poznać samego siebie. Wspólnie nadają życiu nowy kierunek.
Istniejące teorie psychoterapeutyczne są w tym procesie pomocne jako pomoc poznawcza.
Psychoterapia jest także sposobem rozwoju osobowości.